DEPOZYT NOTARIALNY
1. Czym jest depozyt notarialny?
W Polsce depozyt notarialny nie jest powszechnie znany i stosowany, tak jak to się dzieje w wielu innych krajach. A szkoda, ponieważ stanowi bardzo dobre zabezpieczenie zobowiązań wynikających z różnorodnych transakcji.
Depozyt notarialny jest uregulowany w Rozdziale 8 ustawy Prawo o notariacie. Depozyt notarialny to przyjęcie przez notariusza na przechowanie pieniędzy lub dokumentów w celu ich wypłacenia lub wydania wskazanej osobie, po spełnieniu się określonych warunków.
2. Co można złożyć do depozytu notarialnego?
Notariusz może przyjąć do depozytu notarialnego:
a) pieniądze (w walucie polskiej lub obcej),
b) papiery wartościowe (np. akcje, obligacje, czeki, weksle),
c) wszelkiego rodzaju dokumenty, także w kopertach zamkniętych
(koperta powinna być zaopatrzona w podpis składającego),
d) informatyczne nośniki danych*, o których mowa w przepisach o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, zabezpieczone w sposób uniemożliwiający zapoznanie się z ich treścią (zabezpieczenie powinno być zaopatrzone w podpis składającego).
Istotne jest, iż notariuszowi wolno przyjąć do depozytu pieniądze oraz papiery wartościowe jedynie w związku z dokonywaną czynnością notarialną
(na przykład w związku z planowanym zawarciem umowy sprzedaży nieruchomości).
3. Kiedy warto korzystać z depozytu notarialnego?
Najlepiej wyjaśnić to na kilku przykładach. Z depozytu notarialnego warto skorzystać wówczas, gdy:
a) cena za nieruchomość będzie płatna przelewem bankowym,
a strona sprzedająca obawia się o terminową zapłatę przez kupującego,
albo nawet o to czy kupujący jest wypłacalny,
b) w umowie przedwstępnej sprzedaży zapisano, iż zaliczka lub zadatek na poczet ceny ma zostać zapłacony stronie sprzedającej po ziszczeniu się określonego warunku (na przykład po ujawnieniu strony sprzedającej w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, która będzie przedmiotem umowy sprzedaży),
c) strony zawarły umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości i na jej podstawie ma być ujawnione roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości w dziale III księgi wieczystej – wówczas warto aby strona kupująca złożyła (w formie pisemnej
z notarialnie poświadczonym podpisem) oświadczenie o wyrażeniu zgody na wykreślenie tego roszczenia z księgi wieczystej; dokument ten należy złożyć do depozytu notarialnego; notariusz wyda ten dokument sprzedającemu jeśli po
określonej dacie umowa sprzedaży nie zostanie zawarta i wówczas sprzedający będzie mógł złożyć wniosek wieczystoksięgowy o wykreślenie roszczenia z działu
III księgi wieczystej, bez udziału strony kupującej.
4. Co zyskujemy korzystając z instytucji depozytu notarialnego?
Bezpieczeństwo i pewność transakcji.
W przypadku sprzedaży nieruchomości sprzedający zyskuje pewność, że kupujący posiada środki wystarczające na zapłatę i że cena zostanie zapłacona sprzedającemu bezpośrednio po zawarciu umowy sprzedaży.
Podobnie przy innych umowach (np. przy podziale majątku wspólnego, przy odpłatnym zniesieniu współwłasności lub przy zawarciu ugody dotyczącej wypłaty zachowku) wpłata pieniędzy do depozytu to gwarancja, że strona zobowiązana do zapłaty (dopłaty lub spłaty) posiada środki do jej dokonania, a zapłata nastąpi
w umówionym terminie.
Również interes składającego pieniądze do depozytu jest w pełni zabezpieczony, ponieważ w sporządzonym przez notariusza Protokole przyjęcia depozytu określa się konkretne warunki wypłaty, a w braku ich spełnienia lub w przypadku niedojścia do transakcji – dokonywany jest natychmiastowy zwrot pieniędzy na konto podmiotu, który tę kwotę do depozytu wpłacił.
Wpłata na depozyt notarialny jest bezpieczna jako, że notariusz jest osobą zaufania publicznego.
5. Gdzie notariusz przechowuje pieniądze lub dokumenty?
W celu przechowywania złożonych do depozytu pieniędzy notariusz prowadzi odrębne konto bankowe (konto depozytowe). Złożone do depozytu notarialnego papiery wartościowe, dokumenty lub informatyczne nośniki danych notariusz przechowuje w lokalu Kancelarii Notarialnej, w zamkniętej, ognioodpornej szafie
lub w sejfie.
6. Jak w praktyce wygląda złożenie do depozytu notarialnego?
Z przyjęcia do depozytu pieniędzy, papierów wartościowych, dokumentów lub informatycznych nośników danych notariusz spisuje akt notarialny Protokół przyjęcia depozytu, w którym wymienia datę przyjęcia, ustala tożsamość osoby składającej depozyt oraz wskazuje, komu i pod jakimi warunkami pieniądze mają zostać wypłacone albo komu i pod jakimi warunkami papiery wartościowe, dokumenty (bądź ich odpisy) lub informatyczne nośniki danych mają być wydane. W protokole tym zamieszcza się również dyspozycje w jakich przypadkach powinien nastąpić zwrot depozytu notarialnego na rzecz osoby, która go złożyła.
W chwili spisania Protokołu przyjęcia depozytu, składane do depozytu pieniądze muszą już znajdować się na notarialnym koncie depozytowym. Ponadto notariusz prowadzi Księgę depozytową, w której wpisuje: datę przyjęcia depozytu, numer repertorium aktu notarialnego Protokołu przyjęcia depozytu, dane osoby składającej depozyt, krótki opis przedmiotu depozytu, dane osoby której depozyt ma być wydany (w przypadku depozytu pieniężnego – również numer rachunku bankowego, na jaki pieniądze mają być wypłacone), datę i sposób wydania depozytu oraz pokwitowanie odbioru depozytu.
7. Jak w praktyce wygląda wypłata pieniędzy lub wydanie dokumentu z depozytu notarialnego?
Wypłata pieniędzy z notarialnego konta depozytowego dokonywana jest przez notariusza przelewem bankowym na rachunek osoby, która ma otrzymać pieniądze. Wypłata dokonywana jest po spełnieniu się wszystkich warunków, które zostały wskazane przez składającego depozyt w akcie notarialnym Protokole przyjęcia depozytu. Kwota pieniężna wypłacana jest z depozytu w nominalnej wysokości, czyli wypłacana jest taka sama kwota jaka została do depozytu wpłacona (bez potrąceń
i bez oprocentowania).
Podobnie wydanie z depozytu notarialnego papierów wartościowych, dokumentów lub informatycznych nośników danych dokonywane jest do rąk osoby uprawnionej, po spełnieniu się wszystkich warunków, które zostały wskazane przez składającego depozyt w akcie notarialnym Protokole przyjęcia depozytu. Wydanie depozytu następuje za pokwitowaniem.
8. Co w przypadku gdy osoba, której ma być wydany depozyt umrze przed wydaniem?
W przypadku śmierci osoby wymienionej w protokole przyjęcia depozytu jako osoby uprawnionej do odbioru – przyjęte na przechowanie pieniądze, papiery wartościowe, dokumenty lub informatyczne nośniki danych zostaną wydane przez notariusza następcom prawnym (spadkobiercom) tej zmarłej osoby.
W tym celu konieczne będzie przedłożenie notariuszowi aktu poświadczenia dziedziczenia lub prawomocnego postanowienia sądowego o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłej osobie uprawnionej do odbioru.
9. A co jeśli nie skorzystamy z depozytu notarialnego?
Obecnie normą jest dokonywanie płatności wynikających z umów za pomocą przelewów bankowych. Zgodnie z prawem zapłata następuje w momencie uznania rachunku wierzyciela (np. sprzedającego), a nie z chwilą złożenia polecenia przelewu przez dłużnika (np. kupującego).
Często sprzedający obawiają się, że zapłata nie nastąpi w umówionym terminie albo obawiają się o wypłacalność kupującego. Rozwiązaniem mogą być tak zwane przelewy natychmiastowe, często są to jednak usługi odpłatne i nie w każdym przypadku mogą być one zlecone.
Standardowo w umowach sprzedaży (lub w innych umowach gdzie występuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej) notariusz zabezpiecza strony umowy, zamieszczając oświadczenie dłużnika (np. kupującego) o poddaniu się egzekucji co do zapłaty określonej kwoty w podanym terminie. Oznacza to, że nawet jeśli kupujący nie wpłaci we wskazanym terminie należnej kwoty, sprzedający może wystąpić do sądu o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności. W praktyce taki akt notarialny zastępuje prawomocne postanowienie sądu stwierdzające obowiązek zapłaty i na jego podstawie sprzedający może wszcząć u komornika postępowanie egzekucyjne o zapłatę. Rozwiązanie to jest niestety uciążliwe i obarczone ryzykiem, że kupujący nie dysponuje wystarczającym mieniem do wyegzekwowania ceny.
Płatności można dokonać również gotówką w Kancelarii Notarialnej, po odczytaniu
i przed podpisaniem aktu notarialnego (za wyjątkiem sytuacji gdy prawo nie dopuszcza takiej możliwości, np. w przypadku płatności dokonywanych pomiędzy przedsiębiorcami powyżej określonej kwoty).
Dziś takie płatności są jednak rzadkością. Ceny nieruchomości to wysokie kwoty
i dla żadnej ze stron nie jest bezpiecznym i wygodnym posiadanie dużej gotówki przy sobie. Również samo przeliczenie pieniędzy wydaje się być stresujące,
jest długotrwałe i obarczone ryzykiem otrzymania fałszywych banknotów.
10. Jaki jest koszt złożenia do depozytu notarialnego?
Za przyjęcie pieniędzy do depozytu notarialnego notariusz pobiera wynagrodzenie, które maksymalnie wynosi ½ część podstawowej taksy notarialnej liczonej od kwoty pieniężnej składanej do depozytu. Kwotę podstawowej taksy notarialnej netto** liczy się w następujący sposób:
1) do 3.000 zł – 100 zł;
2) powyżej 3.000 zł do 10.000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3.000 zł;
3) powyżej 10.000 zł do 30.000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10.000 zł;
4) powyżej 30.000 zł do 60.000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30.000 zł;
5) powyżej 60.000 zł do 1.000.000 zł – 1.010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60.000 zł;
6) powyżej 1.000.000 zł do 2.000.000 zł – 4.770 zł + 0,2% od nadwyżki
powyżej 1.000000 zł;
7) powyżej 2.000.000 zł – 6.770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2.000.000 zł,
nie więcej jednak niż 10.000 zł.
Na przykład złożenie do depozytu notarialnego kwoty 450.000 złotych to koszt 1.285 złotych netto.
Wynagrodzenie notariusza za sporządzenie Protokołu przyjęcia na przechowanie dokumentów (oraz papierów wartościowych lub informatycznych nośników danych) wynosi 50 zł, a za przechowanie dokumentu, od każdego dokumentu, za każdy rozpoczęty miesiąc – 20 zł.
Szczegółowe informacje na temat depozytu notarialnego mogą Państwo
uzyskać kontaktując się z nami:
bezpośrednio pod numerem telefonu: 42 632 00 03
za pomocą poczty e-mail pod adresem: a.wypiorczyk@wp.pl
*Informatyczny nośnik danych powinien:
1) być oznakowany w sposób pozwalający na jednoznaczną identyfikację;
2) być przystosowany do przenoszenia pomiędzy urządzeniami odczytującymi;
3) być dostosowany do przechowywania w temperaturze 18-22 ○C przy wilgotności względnej 40-50%;
4) zapewniać możliwość wiernego odczytywania danych w urządzeniach produkowanych przez różnych producentów, właściwych dla danego typu nośnika.
** Taksa notarialna za wszystkie czynności dokonywane przez notariusza jest objęta podatkiem VAT według stawki 23%.
